BIOGRAFIA
Jacek Karpiński (ur. 9 kwietnia 1927 r. w Turynie, zm. 21 lutego 2010 r. w Wrocławiu) to wybitny polski inżynier, informatyk i wynalazca, który zapisał się w historii jako pionier polskiej informatyki i konstruktor przełomowych komputerów, wyprzedzających swoje czasy. Jego życie było pełne pasji do nauki i technologii, jednak musiał stawić czoła wielu przeciwnościom, zarówno politycznym, jak i ekonomicznym.
Młodość i wykształcenie
Jacek Karpiński przyszedł na świat w Turynie, we Włoszech, jako syn Zofii i Adama Karpińskich. Jego ojciec był znanym podróżnikiem i inżynierem. Karpiński od młodych lat wykazywał talent techniczny oraz naukowy, co wpłynęło na wybór jego ścieżki życiowej.
W czasie II wojny światowej, będąc zaledwie nastolatkiem, Karpiński działał w Szarych Szeregach, a następnie walczył w Powstaniu Warszawskim jako żołnierz batalionu „Zośka”. Został odznaczony Krzyżem Walecznych za swoje zasługi w walce. Po wojnie, mimo obrażeń odniesionych podczas powstania (poważna rana od kuli), Karpiński kontynuował swoją edukację i rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej, gdzie zgłębiał zagadnienia związane z elektroniką i informatyką.
Początki kariery naukowej
Po ukończeniu studiów Jacek Karpiński szybko dał się poznać jako wybitny talent inżynierski. Na początku lat 60. XX wieku pracował nad pierwszymi polskimi komputerami, które opierały się na technologii tranzystorowej, co stanowiło ogromny krok naprzód w stosunku do starszych maszyn lampowych. Jego zdolności i innowacyjne podejście do technologii zostały dostrzeżone poza granicami Polski – otrzymał prestiżowe stypendium Fundacji Forda, które umożliwiło mu pracę i naukę w czołowych światowych instytucjach, takich jak Harvard University i Massachusetts Institute of Technology (MIT).
Najważniejsze osiągnięcia
Jednym z największych osiągnięć Karpińskiego był projekt komputera AKAT-1 w 1959 roku, będącego pierwszym na świecie analogowym komputerem tranzystorowym, który znalazł zastosowanie w przetwarzaniu danych do rozwiązywania złożonych problemów matematycznych, szczególnie w fizyce.
Największą sławę przyniosła mu jednak konstrukcja K-202, mikrokomputera stworzonego na początku lat 70. XX wieku. K-202 był niezwykle nowoczesnym urządzeniem jak na swoje czasy – wyprzedzał technologią większość dostępnych na rynku komputerów, był szybki, wielozadaniowy, a jego modułowa budowa pozwalała na rozbudowę o dodatkowe funkcje. Mógł wykonać milion operacji na sekundę, co na tamte czasy było wyjątkowym osiągnięciem. Niestety, z powodów politycznych i braku wsparcia ze strony władz PRL, produkcja K-202 została wstrzymana, co ograniczyło jego komercyjny sukces.
Poza K-202, Karpiński pracował nad innymi nowatorskimi projektami, m.in. nad systemami rozpoznawania mowy, co również było pionierskim przedsięwzięciem.
Zderzenie z rzeczywistością PRL
Jacek Karpiński, mimo swojego geniuszu, często napotykał na trudności ze strony systemu politycznego PRL. Jego innowacyjne projekty, które mogłyby wynieść polską informatykę na światowy poziom, były blokowane przez władze, które widziały w jego działaniach zagrożenie dla centralnie planowanej gospodarki. Wskutek tego Karpiński był zmuszony do rezygnacji z pracy nad komputerami, a jego dorobek nie został należycie doceniony za jego życia.
Pod koniec lat 70., zniechęcony brakiem wsparcia i możliwości kontynuowania swojej pracy, Jacek Karpiński wyemigrował do Szwajcarii, gdzie zajmował się hodowlą świń. Był to symboliczny przykład marnowania wielkiego talentu w niesprzyjających warunkach politycznych.
Powrót do Polski i późniejsze lata życia
W latach 90., po zmianach ustrojowych w Polsce, Jacek Karpiński powrócił do kraju, jednak nie udało mu się w pełni wrócić do swojej dawnej kariery. Pracował jeszcze nad kilkoma projektami, ale nie zyskały one takiego rozgłosu jak wcześniejsze dokonania.
Zmarł 21 lutego 2010 roku we Wrocławiu, pozostawiając po sobie niezwykły dorobek, który dopiero z czasem zaczął być w pełni doceniany.
Dziedzictwo
Jacek Karpiński to postać, która na trwałe zapisała się w historii polskiej nauki i technologii. Mimo trudnych warunków, w których przyszło mu działać, jego innowacje wywarły ogromny wpływ na rozwój informatyki. Jego geniusz, pasja i niezłomność są inspiracją dla kolejnych pokoleń inżynierów, naukowców i studentów. Dziś jest uznawany za jednego z najważniejszych pionierów polskiej informatyki, a jego życiorys pokazuje, jak wielką rolę mogą odegrać jednostki wybitnie utalentowane, nawet w niesprzyjających warunkach.
Jako patron Technikum Technologii Cyfrowych w Szczecinie, Karpiński
jest symbolicznym wyrazem naszej pasji i zaangażowania w rozwój nowych technologii, a także szacunku dla dorobku naukowego i kulturalnego tego wybitnego naukowca. Jest to postać, która na stałe wpisała się w historię polskiej nauki i techniki. Karpiński był wybitnym matematykiem, informatykiem, twórcą pierwszego polskiego komputera, a także innowacyjnych algorytmów, które wykorzystywane są do dzisiaj. Działalność naukowa i wynalazcza Jacka Karpińskiego stanowi inspirację dla wielu młodych ludzi, którzy chcą poświęcić swoją przyszłość na rozwijanie technologii cyfrowych. Karpiński nie tylko przyczynił się do rozwoju informatyki w Polsce, ale również był pionierem w zakresie edukacji informatycznej i popularyzacji nauki.
Jako szkoła, która kształci młodych ludzi w dziedzinie technologii cyfrowych, uważamy Jacka Karpińskiego za wzór do naśladowania. Jego praca i wkład w rozwój polskiej nauki i techniki powinny być promowane i podkreślane wśród młodego pokolenia.
Fragment scenariusza uroczystości
nadania TTC imienia Jacka Karpińskiego
poświęcony przybliżeniu sylwetki patrona
Konf. 1: Zapraszamy do wysłuchania montażu słowno – muzycznego, który przybliży wszystkim sylwetkę Jacka Karpińskiego – naszego patrona.
Konferansjerzy przybliżają historię życia inżyniera. Biografii towarzyszy montaż słowno – muzyczny.
Utwór na fortepianie w wykonaniu ucznia TTC
Konf. 2: Patron to osobowość niepospolita, szczególna i wyjątkowa. Właśnie taką osobowością charakteryzował się niewątpliwie Jacek Karpiński.
Konf. 1: „Jeżeli coś jest słuszne, trzeba to czynić, choćby tysiączne powody stawały temu na przeszkodzie”. Słowa Marii Skłodowskiej-Curie przyświecały przedsięwzięciom Jacka Karpińskiego, który mimo wielu przeszkód i trudności nie poddawał się, z uporem dążąc do realizacji swoich zamierzeń.
Konf. 2: Przyjrzyjmy się niezwykłej postaci konstruktora, wynalazcy, wizjonera, a przede wszystkim człowieka wielu talentów, któremu przyszło żyć w czasach
i rzeczywistości niedoceniającej wybitnych jednostek i indywidualistów.
Konf. 1: Co o Jacku Karpińskim mówili inni?
W1: To był geniusz. Geniusz, który miał wizję tego, co tworzy – tak bez cienia wątpliwości o Jacku Karpińskim mówiła jedna z jego współpracownic.
W2: Zbudowany przez Karpińskiego komputer wykonywał milion operacji na sekundę – więcej niż pecety dziesięć lat później – z podziwem twierdził redaktor naczelny czasopisma informatycznego „CRN”.
W3: Komputery Karpińskiego miałyby większą szansę na produkcję, gdyby konstruktor należał do partii. Być może Jacek Karpiński to ważny przykład człowieka, który był za wybitny na tamte czasy – to opinia ministra, wicepremiera polskiego rządu w czasach PRL.
W4: Bardzo koleżeński. Znakomity w przedmiotach ścisłych. Był niespokojnym duchem. Miał wiele pomysłów konstrukcyjnych. Nie było w nim zupełnie zarozumiałości. Był normalnym chłopakiem – wspomina Jacka kolega z gimnazjalnej klasy.
Konf. 2: Polski Bill Gates – to porównanie często pojawia się w wypowiedziach o Jacku Karpińskim, choć jego dokonania nie przełożyły się na sukces finansowy.
Konf. 1: Dzięki niepospolitym zdolnościom i talentowi genialnego wynalazcy, który wyprzedził swoją epokę o kilkadziesiąt lat, powstało wiele nowatorskich urządzeń.
(na ekranie pokazują się zdjęcia poszczególnych wynalazków)
Slajd nr 3 – AAH i Jacek Karpiński
W1: W roku 1957 w Instytucie Podstawowych Problemów Techniki skonstruował lampową maszynę AAH, która prognozowała pogodę.
Slajd nr 4 – AKAT 1
W2: Dwa lata później powstał pierwszy na świecie tranzystorowy analizator równań różniczkowych AKAT-1, którego piękną obudowę zaprojektowano
w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Slajd nr 5 – perceptron
W3: W roku 1960 Karpiński był jednym z sześciu laureatów ogólnoświatowego konkursu młodych talentów techniki UNESCO. W nagrodę wyjechał do USA, gdzie studiował m. in. na Harvardzie. W 1963 roku po powrocie do kraju skonstruował perceptron - sieć neuronową, która rozpoznawała otoczenie za pomocą kamery i potrafiła się uczyć.
Slajd nr 6 – KAR-65
W4: Kolejnym dziełem Karpińskiego był skaner do analizy fotografii zderzeń cząstek elementarnych, wspomagany przez własnej konstrukcji komputer KAR-65. Był 30 razy tańszy i 2 razy szybszy niż produkowane wówczas w Polsce komputery ODRA - wykonywał 100 tysięcy operacji na sekundę.
Slajd nr 7 – K – 202
W1: Jednak prawdziwie rewolucyjny był K-202 i sama koncepcja minikomputera pracującego z szybkością miliona operacji na sekundę - zdefiniowanego przez Karpińskiego jako mała, lecz w pełni funkcjonalna maszyna. W latach 60. XX wieku komputery były wielkimi maszynami, wymagającymi specjalnych klimatyzowanych pomieszczeń i zużywającymi mnóstwo energii.
W2: Dzięki finansowemu wsparciu firm brytyjskich udało się rozpocząć produkcję K-202 i wyprodukować 30 egzemplarzy. Jednak w wyniku sporów i konfliktu interesów, jak również problemów z przejściem od montażu prototypów do produkcji seryjnej i płatnościami dewizowymi, produkcję komputera przerwano.
W3: Jego dzieła - AKAT-1, Perceptron, KAR-65 i K-202 znajdują się
w zbiorach warszawskiego Muzeum Techniki.
Konf. 2: Jakimi cechami wyróżniała się nietuzinkowa osobowość Jacka Karpińskiego?
Slajd nr 8 – na ekranie zdjęcie Jacka Karpińskiego
W4: Upór i niezłomność towarzyszyły mu przez całe życie – wyznaczał sobie wielkie cele i zawsze był twardy, dążąc do ich realizacji.
W3: W stosunku do ludzi przyjazny i otwarty, lubił sprawiać im przyjemność.
W2: Doskonały organizator – uważał, że budowanie zespołu jest równie ważne jak konstruowanie maszyny.
W1: Od rodziców nauczył się krytycznego myślenia – akceptował wszelkie autorytety dopiero wtedy, kiedy sam się do nich przekonał.
W3: Był fenomenalnym gawędziarzem – tak mówi Piotr Lipiński autor książki o Jacku Karpińskim – Jeśli tylko trafił na słuchacza znającego się na tym, o czym opowiadał, rozkręcał się nieprawdopodobnie. Sypał anegdotami, zaskakującymi puentami, wypełniał opowieści swoja niezwykłą osobowością, z której biło ciepło, silny charakter i zrozumienie, że nie na wszystko w życiu ma się wpływ.
W4: Honorowy, ambitny – odrzucając propozycję intratnego stanowiska niezgodnego z jego predyspozycjami i umiejętnościami, stwierdził: Pieniądze to nie wszystko, trzeba mieć jeszcze ambicję.
W2: Uwielbiał sprawiać radość dzieciom – chętnie się z nimi bawił, wymyślał historie na dobranoc i spełniał życzenia, choćby wbrew wszelkiej logice.
Konf. 1: Mówiąc o cechach Jacka Karpińskiego nie sposób nie wspomnieć
o patriotyzmie.
Slajd – odwołanie do powstania warszawskiego – zdjęcie, kotwica
Mały Jacek – bo taki pseudonim nosił w czasie II wojny światowej Jacek Karpiński działał w Szarych Szeregach, należał do hufca Mokotów Górny, którym kierował Janek Bytnar Rudy, brał udział w akcjach sabotażowych i dywersyjnych znanych wszystkim z Kamieni na szaniec. Uczestniczył w akcji zbrojnej, w której zginął Tadeusz Zawadzki Zośka. W powstałym 1 września 1943 roku Batalionie Zośka służył w tym samym plutonie co Krzysztof Kamil Baczyński. Drugiego dnia powstania warszawskiego został postrzelony w kręgosłup.
Polskie drogi – na fortepianie w wykonaniu ucznia TTC
Konf. 2: Patriotyzm w czasie pokoju również wymagał od Karpińskiego dużej odwagi i determinacji.
Slajd nr 9 – Za żelazną kurtyną
Amerykanie długo namawiali go do emigracji. Nigdy nie pomyślał, żeby zostać na Zachodzie. Uważał, że pozostanie za granicą byłoby zdradą. Choć proponowano mu kontrakt z bardzo wysoką gażą, Karpiński odmówił.
Propozycję dyrektora angielskiej firmy MB Metals również odrzucił, mówiąc: Chcę budować maszynę w Polsce, żeby nową technologie, nowe rozwiązania wprowadzać w kraju.
Na pytanie – dlaczego, odpowiedział: Bo jestem polskim patriotą.
Konf. 1: Jacek Karpiński to człowiek wielu pasji, które podobnie jak szczególną wrażliwość i niezłomność odziedziczył po rodzicach.
Slajd nr 10 – zdjęcia rodziców i mali bracia – Jacek i Marek
W1: Mieszkanie w Warszawie rozbrzmiewało muzyką jego ulubieńca - Bacha. Znał ją na pamięć. Bardzo cenił Beethowena, Mozarta, Haendla. Po komputerach to muzyka była jego drugą pasją.
Fragment utworu Bacha– na fortepianie gra uczeń TTC
W2: Jacek dostrzegał podobieństwa w komponowaniu muzyki i budowaniu cyfrowych mózgów. Uważał, że komputery to dzieła sztuki, podobnie jak pisane dla nich programy. Konstruktorzy i programiści to artyści, którzy tworzą piękne, niepowtarzalne dzieła.
W3: Uważał, że pisanie muzyki jest zbliżone do matematyki. Mózg w obu przypadkach działa w podobny sposób – komponowanie i matematyka potrzebują abstrakcyjnej wyobraźni i dobrej pamięci. Często matematycy są świetnymi muzykami i odwrotnie.
W4: Kolejną pasją towarzyszącą rodzinie Karpińskich była wspinaczka i góry, w których w dzieciństwie spędzali całe wakacje.
Slajd nr 11 – zdjęcie górskiej wspinaczki
W3: Jacek i jego młodszy brat jako kilkuletnie dzieci najbardziej lubili dwie gry: szachy i bitwę morską. W szachy do końca życia grał z synem. Na komputerze. Mówił, gdzie postawić figurę, kiedy nie mógł się już samodzielnie poruszać.
Slajd nr 12 – mały Jacek za kierownicą
W1: Zawsze lubił szybką jazdę, ojciec nauczył go jazdy samochodem, gdy chłopiec miał zaledwie cztery lata.
W2: Bardzo lubił poezję – Staffa, Tuwima, Lorcę. Znał na pamięć całe poematy. Do końca życia mógł recytować Pana Tadeusza.
Konf. 2: Trafnym spuentowaniem niezwykłej biografii niezwykłego człowieka są słowa kończące książkę poświęconą Jackowi Karpińskiemu:
Slajd nr 13 – cytat na ekranie
Wszyscy wychodzą i wspólnie kończą montaż.
Konf. 1: Nie wszystkie marzenia się spełniają, jednak droga ku nim może być równie wspaniała, jak one same.